Leendert ‘Leo’ Gestel
Leendert ‘Leo’ Gestel
Woerden, 1881 – 1941 Hilversum
Leo Gestel wordt gerekend tot de Bergense school en geldt als één van de wegbereiders van de moderne kunst in Nederland.
Samen met Jan Slyters en Piet Mondriaan en enkele anderen veroorzaakte hij aan het begin van de 20e eeuw nogal wat opschudding. -De schilderijen die zij lieten zien, vormden een explosie van kleur, temidden van de nogal donkere en traditionele doeken waaronder de Nederlandse kunstwereld werd gedomineerd.-
Leo Gestel wordt beschouwd als een van de beste schilders van zijn generatie.
opleiding
Zijn vader, Willem Gestel, was huisschilder en directeur van de Woerdense Avondteekenschool, van wie hij de eerste tekenlessen kreeg. Ook kreeg hij lessen van Dimmen Gestel, een oom uit Eindhoven die een klassieke opleiding als lithograaf had gehad in Amsterdam. Dimmen was ook bevriend met Vincent van Gogh; Vincent en Dimmen zwierven samen op de Hoge Heide tussen Woensel en Tongelre en de Tongelresche Boschjes en de Raauwe Velden om vanuit de Collse watermolen te tekenen en schilderen. Bij Gestel verkreeg Vincent ook een lithografisch steentje waarop hij de prent van “de Aardappeleters” met krijt tekende.
Daarna deed Leo Gestel de Rijksnormaalschool voor Teekenonderwijzers in Amsterdam Hij volgde dus eerst een opleiding tot tekenleraar. In 1903 besloot hij vrij kunstenaar te worden. en volgde avondlessen op de Rijksacademie voor Beeldende Kunsten. Leo Gestel was een leerling van August Allebé en Van der Waay.
de Jan Steen zolder
Zijn vader zag een onzeker bestaan als kunstenaar echter niet zo zitten, maar in 1904 begon Leo op een zolderetage in de Tweede Jan Steenstraat in Amsterdam als kunstenaar. Deze zolderetage werd al snel de Jan Steenzolder genoemd, waar Amsterdamse kunstenaars, kunstminners en intellectuelen elkaar ontmoetten. Velen huurden er korte tijd een werkplek, kwamen er om muziek te maken of te dansen. Gestel schilderde de danseressen en modellen die langskwamen en Nescio deed er inspiratie op voor de inmiddels klassieke verhalen ‘De Uitvreter’ en ‘Titaantjes’.
In Amsterdam leidde Leo Gestel dus een bohemien kunstenaarsbestaan. Gestel raakte bevriend met jonge geestverwanten als Jan Sluijters, Piet van der Hem en John Rädecker. In deze periode schilderde hij zijn meest uitbundige werken.
Leendert Leonardo Da Vinci
Meteen al toen Gestel in 1903 van de Academie af kwam, moet zijn talent zijn opgevallen. De kunstenaar, die eigenlijk Leendert van zijn voornaam heette, werd door zijn kunstenaarsvrienden namelijk heel symbolisch omgedoopt in ‘Leonardo’. Afgekort ’Leo’; De verwachting was kennelijk dat hij, net als de Renaissance-kunstenaar Leonardo da Vinci, voor een omwenteling in de schilderkunst zou gaan zorgen. De schilder zelf signeerde zijn werk voortaan met ‘Leo Gestel’, waarin de referentie aan de Italiaanse meester voor de goede verstaander voelbaar is gebleven.
luminisme, fauvisme, futurisme en kubisme
Samen met Jan Sluijters en Piet Mondriaan zou Leo Gestel in de eerste decennia van deze eeuw een voortrekkersrol gaan vervullen in de Nederlandse schilderkunst. Leo Gestels werk is een weerspiegeling van de ontwikkelingen van de internationale kunst vanaf het begin van deze eeuw. Zijn snelle opeenvolging van stijlen en benaderingswijzen maakt duidelijk dat Leo Gestel voortdurend bleef zoeken naar nieuwe mogelijkheden. Door tijdgenoten werd hem om die reden wel eens principeloosheid verweten.
Leo Gestel ontwikkelde een luministische stijl, die hij gebruikte voor het schilderen van landschappen rond Woerden. Later gebruikte hij een meer kubistische stijl en later de expressionistische stijl. Ook werd hij beïnvloed door het fauvisme.
Gestel tekende ook komische taferelen en karikaturen. Hij stuurde vele briefkaarten met grappige tekeningetjes waarin hij zelf figureerde. Het ging vaak om benarde of bizarre situaties, zoals tijdens een verhuizing.
illustraties en reclame
Uiteraard viel het leven als vrije kunstenaar niet mee, dus om in zijn onderhoud te voorzien maakte Leo ook commercieel drukwerk, voor de Jaarbeurs van Utrecht, ontwerpen voor sigarettenreclames, affiches en illustraties voor boeken, kranten, dagbladen en hij ontwierp ook verpakkingsmateriaal.
In de nazomer van 1904 werkte Leo Gestel in de drukkerij van zijn oom, Dimmen Gestel, in Eindhoven, waar hij zich bezig hield met het ontwerpen van reclameplaten. Ook ontwierp hij decoratieve straatverlichting voor de ontvangst van Koningin Wilhelmina die Eindhoven op 20 augustus 1904 bezocht .
Gestel heeft ook vrij veel werk voor Philips gemaakt. Met name voor de Philips argalampen die omstreeks 1916 op de markt kwamen, is door hem flink wat reclame ontworpen (affiches, boekenleggers, catalogi, reclamebriefkaarten en advertenties). Al het werk van Gestel voor Philips ontstaat in de periode 1918-1919.
In 1919 neemt Leo Gestel met enkele affiches deel aan een tentoonstelling van reclameprenten in de Haagse Kunstkring. Ook het affiche dat hij voor Philips gemaakt heeft, hangt er. De recensent van Het Vaderland schrijft hierover: ‘Zijn Arga is een electrisch lampje, uitgespoten, opgespoten uit een krater; de kleuren, paars-grauw, zijn zuiver modern’.
Dit alles was echter niet zijn favoriete bezigheid. Telkens als hij van de opbrengst van zijn schilderijen kon rondkomen, staakte hij zijn kunst-in-opdracht.
toelage Piet Boendemaker
De vrijheid om te blijven experimenteren, niet te blijven hangen in één maniertje dat goed verkocht, had hij ook te danken aan Piet Boendermaker. Rond 1910 leerde Gestel de bankier kennen die in totaal zo’n zeshonderd schilderijen en tekeningen van hem zou kopen, en hem ook jarenlang een toelage zou betalen. Pas later,toen Gestel in de jaren twintig een buitenechtelijke relatie kreeg met Boendermakers dochter Zus, bekoelden de verhoudingen, maar zowel Gestels huwelijk als de relatie met zijn mecenas herstelden zich met de tijd.
huwelijk
In 1922 Trouwde Gestel met de kunstchilderes Gerritje An Overtoom (1892-1960), maar 5 jaar later, in 1927, werd het huwelijk ontbonden.
studie reizen
Gestel maakte vele buitenlandse reizen om nieuwe inspiratie op te doen. Hij reside meerdere malen naar Parijs. In 1923 en ’24 reisde hij via Duitsland naar Italië. Ook maakte hij talloze uitstapjes en verblijft 2 jaar in 1925-’27 in Vlaanderen waar hij beïnvloed werdt door het Belgisch expressionisme. In 1928 heeft hij ook in Vlaanderen en Mallorca gewerkt. Een impasse trachtte Gestel ook nogal eens te doorbreken door van omgeving te veranderen:
Parijs
In 1904 reisde Leo voor het eerst naar Parijs, en leverde vooral nieuwe inzichten op in de werking van licht en kleur. Net als de impressionisten trok hij naar buiten om licht in zijn werk te brengen. In 1910 en 1911 bezocht hij Parijs opnieuw. Zijn werk ontwikkelde zich hierna in vlakdecoratieve richting. In het jaar 1928 bezocht hij Parijs nog twee maal.
fietsvakantie
Hij bezocht dorpjes als Huizen en Spakenburg en badplaatsen als Zandvoort, Bloemendaal en Naarden aan Zee. Ook fietste hij regelmatig richting Overijssel en in 1939 ging hij op fietsvakantie naar Zuid Limburg.
Vele tekeningen op tentoonstellingen herinneren aan die reizen. Hij heeft het Beierse landschap vastgelegd, de tegen de heuvels geplakte dorpjes in Italië, de baadsters op de stranden en de paarden en koeien in de wei. Waar hij ook was, Gestel tekende.
Mallorca
In 1914 brachten Gestel en zijn vrouw enige tijd door op Mallorca, samen met onder andere Else Berg en Mommy Schwarz, twee van zijn schildervrienden uit Bergen. Op Mallorca maakte hij vooral kubistisch werk maar in een eigen stijl. De kubistische landschappen uit Mallorca worden als zijn beste werken beschouwd.
WO I
Vrijwel onmiddellijk na zijn terugkeer in Nederland, in augustus 1914, brak de Eerste Wereldoorlog uit. Indrukwekkende tekeningen van de stroom Belgische vluchtelingen die naar Nederland toetrok, getuigen van de betrokkenheid die Leo Gestel bij dit menselijk drama moet hebben gevoeld. Ook de troosteloze omstandigheden in de opvangcentra, waar de ontredderde gezinnen dicht opeengepakt met hun matrassen op de grond verbleven, heeft Gestel in tekeningen genoteerd.
Bergen
Meestal bracht Gestel de zomers door in het Nederlandse kunstenaarsdorp Bergen, waar hij zich in 1921 definitief vestigde aan de Buerweg 4 in een pand, ontworpen door zijn vriend L. Streefkerk, welk pand nog altijd bestaat.
Vanaf het moment dat hij zich in Bergen vestigde begon hij te werken in een expressionistische stijl die nogal karakteristiek was voor de schilders van de Bergense school. Met zeer grove verftoetsen, zware vormen en aardse kleuren gaf de kunstenaar vorm aan zijn natuurbelevingen.
Duitsland en italie
In 1923 en 1924 maakte hij een langdurige reis naar Dresden en Rome, Napels, Sorrento en Sicilië om te ontkomen aan de spanningen in zijn huwelijk en om daar te tekenen en te schilderen.
Huizenruil België
Ook ruilde hij zijn huis wel, wat onder kunstenaars wel vaker gebeurde, met collega-kunstenaar Constant Permeke in Sint-Martens-Latem, een soortgelijk dorp als Bergen N.H., bij Gent in Vlaanderen
Brand
In Bergen, in 1929, verwoestte een grote brand zijn atelier en veel van zijn werk, waaronder vierhonderd kunstwerken die klaar stonden voor een tentoonstelling. Ook zijn werk uit vroegere jaren ging nagenoeg volledig verloren..Ruim vijfduizend werken op papier bleven gespaard en ca 120 schetsblokken. Ook zijn ettelijke door vuur aangevreten tekeningen bewaard gebleven. De verzameling worden beheerd door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.
Blaricum
Na de verwoestende brand verhuisde hij naar Blaricum, waar hij talloze mensen en winterse landschappen op papier zette, vrijwel uitsluitend in krijt, gouache en tempera, en waar zijn stijl zich steeds meer richting de abstractie bewoog, zonder daadwerkelijk abstract te worden.
Spakenburg
In 1932 werkte hij enige tijd in het vissersplaatsje Spakenburg, waar hij een reeks karakterkoppen tekende, onder andere in houtskool.
lidmaatschappen
Lid van vereniging Arti et Amicitiae, de Vereeniging Sint Lucas, de Moderne Kunstkring en in 1915 mede oprichter en lid van vereniging Hollandse Kunstenaarskring, samen met Breitenstein, Van Blaaderen, P. v.d. Hem, K. Maks, F. Hart Nibrig en H. Wolter.
Deze Kring had tot doel om juryvrije tentoonstellingen te organiseren en wilde ook door middel van exposities bekendheid wilde geven aan de avant-garde kunst uit Frankrijk, Duitsland en Nederland. Zo kon men in Nederland in 1911 voor het eerst kennis maken met het kubisme van Picasso en Braque.
Ook exposeerde hij in het voorjaar van 1915 met geïnviteerde kunstenaars als Jan Sluijters, Lizzy Ansingh, Thérèse Schwartze en Jan Toorop bij kunstenaars vereniging ‘De Onafhankelijken’.
prijzen
1906 Koninklijke Subsidie. 1912 Prijs op de Tentoonstelling van Levende Meesters (bronzen medaille). 1912 eerste prijs Willink van Collenwedstrijd. 1925 Prix Exposition internationale des arts décoratifs et industriels modernes Paris (diplôme de Grand Prix)
tentoonstellingen
Leo Gestel nam deel aan meerdere tentoonstellingen waaronder de internationaal georiënteerde tentoonstelling van de ‘Moderne Kunstkring’ in Amsterdam in 1911 en aan de eerste Duitse Herfst-salon in Berlijn in 1913 samen met onder andere Sluijters, Wichman, Schelfhout en Mondriaan.
ziekte
Gestel heeft veel te lijden gehad van een zwakke gezondheid. In 1918 openbaarde zich bij hem een maagkwaal waaraan hij werd geopereerd, maar waarvan hij veel last bleef houden. Hierdoor was hij vaak ziek. In de dertiger jaren bracht hij vele maanden in het ziekenhuis door. Van december 1933 tot half maart 1934 en december 1935 tot eind april 1936 was hij opgenomen in het Prinsengracht Ziekenhuis te Amsterdam. Ook had hij last van depressies.
overlijden
In 1941, enkele dagen voor zijn zestigste verjaardag, wordt Leo Gestel in Hilversum in het ziekenhuis opgenomen waar hij op 26 november 1941 overlijdt. In 1939 had hij nog een opdracht gekregen om een grote wandschildering in het postkantoor van Hilversum te maken, maar omdat hij overleed, werd deze schildering uitgevoerd door Charles Roelofsz, die Gestel op zijn ziekbed daarvoor had aangewezen. Leo Gestel liet een enorme collectie werken na.
werk in openbare collecties
o.a. Centraal Museum, Utrecht. Frans Halsmuseum, Haarlem. Gemeentemuseum Den Haag. Kröller-Müller Museum, Otterlo. Museum Boijmans Van Beuningen, Rotterdam. Museum Kranenburgh in Bergen. Rijksmuseum Amsterdam, Amsterdam. Stadsmuseum Woerden. Stedelijk Museum Alkmaar. Van Abbemuseum, Eindhoven. Museum de Fundatie in Zwolle. Ook is zijn werk vertegenwoordigd in het archief van Paul Citroen.
Leo Gestel was de oom van schilder en beeldhouwer Gerti Bierenbroodspot, aan wie hij ook les gaf.
bron: wikipedia/atelier.blogspot/cultuurarchief.nl/phillipsreclamekunst.nl/ kunstbus.nl /dbnl.org/vincentvangogheindhoven.nl/trouw/rkd